ساختمان شیخ بهایی | دفتر معماری علیدوست و همکاران

معماری ساختمان مسکونی شیخ بهایی در منطقه ونک تهران قرار گرفته است. این منطقه با کاربری عمدتاً مسکونی، در زمره پهنه‌ های ارزشمند کلان شهر تهران به شمار می‌رود. مساحت این ساختمان حدود ۴۸۰۰ متر مربع و مساحت ناخالص آن نزدیک به ۳۰۰۰۰ متر مربع می باشد. که شامل طبقه همکف با لابی، پارکینگ و واحدهای مسکونی همزمان، سه طبقه زیرزمین با پارکینگ و فضاهای مشترک رفاهی و هفت طبقه ساخته شده است. طبقات مسکونی این پروژه در مجموع شامل ۷۷ واحد مسکونی با مساحت ۱۶۵-۳۶۰ متر مربع می باشد. لازم به ذکر است پروژه در حالی که فاز خاکبرداری آن به پایان رسیده بود و فاز فونداسیون انجام شده بود جهت طراحی و اجرا به تیم مشاور ارجاع داده شده است.

طراحی این پروژه در ارتباط با برطرف کردن دو مشکل اصلی بود. مورد اول اینکه چگونه با وجود تعدد آپارتمان های هر طبقه می توان تعداد آپارتمان های مجاور یکدیگر را کاهش داد تا ساکنان آسایش کافی داشته باشند؟ و مورد دوم چگونگی نشان دادن تراکم واحدهای مسکونی در یک مجموعه، با واحدهای متعدد در نمای اصلی ساختمان به عنوان عامل هویت و عملکرد، به منظور ایجاد یکپارچگی بین قسمت های داخلی و خارجی ساختمان.

بر اساس مبحث اول، با توجه به عرض نسبتاً وسیع قطعه (تقریباً ۷۵ متر)، دو پهنه کاملاً مجزا (از طبقه همکف به بالا) در نظر گرفته شده است که منجر به تقسیم پلان طبقات مسکونی به دو بلوک با ۵ یا ۶ واحد مجاور شده است. این امر موجب حفظ حریم خصوصی واحدها و فضاهای مشترک کم جمعیت و شلوغ و در نتیجه آسایش بیشتر برای ساکنین شده است.

به صورت موازی و به منظور نمایش مفهوم تراکم در ضلع جنوبی پروژه، پوسته نمای ساختمان، از جمله فضاهای نیمه باز به این ساختمان اضافه شده که نقش حائل بین فضای باز شهری و فضای بسته واحدهای مسکونی را ایفا کرده است. تقسیم این پوسته نما به پیکسل‌های کوچک، نه تنها نشان‌دهنده تعداد واحدهای مسکونی پشتی می باشد، بلکه با ایجاد فضاهایی با حجم کم، رابطه معنایی و بصری ساختمان با محیط شهری اطراف آن را بهبود بخشیده است. فضاهای کوچک نیز امکان افزودن فضای سبز به حجم را افزایش داده و کیفیت زندگی ساکنین را بهبود بخشیده است. همچنین با تغییر شکل و مقیاس پیکسل ها، سعی شده است که هماهنگی بهتری با گونه شناسی های متنوع واحدهای مسکونی ایجاد شود.

به عنوان مثال، حیاط هایی با سقف بلندتر برای واحدهای دوبلکس و همچنین بالکن های وسیع تری برای واحدهای بزرگتر ایجاد شده است. بدین ترتیب، با انعطاف پذیری بیشتر پوسته نما، این عنصر الحاقی در عمل در حجم سمت عقب خود حل شده و جزء جدایی ناپذیر آن شده است. همچنین با اعمال تغییراتی در سازه موجود، شیاری با عرض و عمق قابل توجهی بین دو بلوک ایجاد شده است که نتیجه آن تمایز واضح تر بلوک ها از یکدیگر می باشد.

به نظر می سد مداخله در طراحی ساختار موجود، افزودن فضای ورودی به ساختمان بوده است که در واقع دروازه ورودی را که معمولاً در پروژه‌های مسکونی مورد استفاده قرار می‌گرفته، به یک فضای میانی بین فضای داخلی و خارجی ساختمان تبدیل کرده است و شکل گیری سیرکولاسیون حرکتی در این فضای ورودی در کنار رمپ معلولین (رمپ ویلچر) تجربه متفاوتی از ورود به یک ساختمان را برای مخاطب فراهم کرده است و آن را به زیرمجموعه ای مهم از ساختمان با هویت مستقل تبدیل کرده.

در مورد انتخاب متریال نمای ساختمان و با توجه به رویکرد فرم گرایی نمای اصلی و وجود فضای میانی در بالکن ها که عمدتاً به صورت سایه بان در نمای جنوبی طراحی شده اند، تصمیم بر آن شده که از نمای غالب استفاده شود. ناگفته نماند که آجر هم به دلیل سابقه و پیشینه برجسته در معماری ایرانی و هم به دلیل هماهنگی و همخوانی با معماری مدرن از اهمیت بالایی برخوردار است.

همچنین در ترکیب بندی نمای ساختمان در این پروژه از مصالح مکمل و خنثی مانند شیشه و ورق های فلزی با رنگ های دودی استفاده شده است. همچنین در مورد طراحی جزئیات پوسته جنوبی، لوورهای تعبیه شده از یک سو وظیفه کنترل آب و هوا و کاهش تابش نور خورشید جنوب و جنوب غربی را بر عهده دارند و از سوی دیگر حفظ حریم خصوصی را در برخی قسمت ها بر عهده دارند.  فضاهای نیمه باز (بالکن) بخشی از نیازهای رفاهی ساکنین را برطرف می کنند. در محوطه ساختمان، آبنما بر روی قنات موجود (به عنوان یکی از یادگارهای ماندگار تمدن و فرهنگ معماری ایران) ساخته شده است. بدین ترتیب، عبور آب قنات از فضای پردیس به سمت بیرون ساختمان به کاربران نشان داده شد.

در پایان لازم به ذکر است که تیم طراحی پروژه شیخ بهایی با استفاده از پوسته متخلخل در نمای ساختمان و ایجاد یک فضای کوچک سعی در تامین آسایش واحدهای مسکونی متعدد پروژه، ارتقاء کیفیت دیوارهای نور گذر داشته است. تا مقیاس متناسب با منظر شهری و همچنین زمینه استفاده از سرسبزی در فضای زندگی ساکنان را فراهم کند.