بیان مسئله: جریان‌های هنری و معماری به عنوان دو مقولة همسان به‌طور مستمر در طول تاریخ با هم همگام بوده و بر یکدیگر تأثیر گذاشته‌اند. در پی شکل‌گیری جریان‌های هنری از اواسط سدة 19 م. در اروپا و آمریکا آثار پدیدارشده و مکتب‌های فکری مرتبط با آنها سبب ایجاد تحولات شگرف در هنرها از جمله معماری از دهة 1940 به بعد در ایران شده است. احتمالاً شاخص‌ترین جریان‌های هنری که اثرات آن بناهای دوران معاصر را برجسته کرده است، تأثیر جریان‌ هنری اکسپرسیونیسم بر معماری دورة پهلوی بوده است؛ عصری که معماری و هنرهای نوین در یک راستا بوده‌اند. قاعدتاً تأثیرگرفتن معماری معاصر ایران از هنرهای نوظهور نشانگر ضرورت این مطالعه است.
هدف پژوهش: هدف از این پژوهش، بررسی نقش جریان هنری اکسپرسیونیسم در معماری معاصر ایران و شناسایی الگوهای معماری اکسپرسیونیسم و بازیابی آنها در بناهای اداری-خدماتی ایران است.
روش پژوهش: پس از بررسی میدانی، نمونه‌هایی موردی انتخاب و سپس با ابزار مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی اسناد به روش تاریخی-تفسیری، به بررسی و تأثیر جریان هنری اکسپرسیونیسم بر معماری معاصر ایران در دورة پهلوی پرداخته شد و یافته‌های این پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی ارائه شد.
نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد مؤلفه‌های سبک اکسپرسیونیسم در هرسه بعد عینی، عملکردی و کالبدی در بناهای اداری-خدماتی دورة پهلوی قابل مشاهده است و ظهور مؤلفه‌های عینی، نسبت به دو مؤلفة دیگر شاخص‌تر بوده است. پارامترهای پرکاربرد این سبک معماری در بناهای اداری-خدماتی ایران عبارت‌اند از: پلان‌های ساده و اغلب کشیده در امتداد بنا، ترکیب‌بندی متقارنِ نما، سقف شیروانی، فرم ایوان‌ها، تقسیم‌بندی عمودی نما، ریتم مشخص نما با پنجره‌های مستطیل‌شکل و کشیده و طارمی‌های تزیینی.

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی نویسندگان سعیده جوشقانی 1 محمد کاظم حسنوند 2   محمد عارف 3 1 گروه مطالعات تحلیلی و تطبیقی هنر اسلامی، واحد تهران مرکزی،