کاروانسرای وکیل | مهندسان مشاور عمارت خورشید

کاروانسرای وکیل کرمان بزرگترین کاروانسرای کرمان و از بزرگترین کاروانسرا‌های درون شهری ایران است این بنا از چند جهت در معماری شهر کرمان واجد ارزش است. محل قرارگیری آن در کنار بازار اصلی شهر در امتداد میدان ارگ و گنجعلی‌خان و همجواری با حمام گنجعلی‌خان و حمام وکیل و دانه‌های ارزشمند دیگر بافت شهر تاریخی از یک سو و از سوی دیگر معماری بی‌نقص آن با عناصری مانند ورودی‌های تعریف شده در راسته‌ بازار، نشانه‌های شهری همچون برج ساعت و بادگیر، تزیینات متنوع از کاشی‌کاری معقلی، مقرنس، تزیینات چوبی (ارسی‌ها) یزدی‌بندی، کاربندی، سنگ‌تراشی، آجر‌تراشی و همچنین ساختار معماری سلسله‌مند و کامل شامل ورودی، هشتی‌ها، حیاط اصلی و حیاط‌های فرعی، حجره‌ها در دو طبقه و ارتباط مابین آنها ایوان‌ها و گنبد خانه‌ها می‌باشد.
این کاروانسرا بخش اصلی مجموعه‌ی تاریخی وکیل کرمان شامل راسته بازار، حمام و مدرسه وکیل است که در سال ۱۲۴۴ هجری شمسی وکیل‌الملک حاکم کرمان شروع به احداث آن در ادامه مسیر اصلی بازار شهر نموده است و در زمان حکومت پسرش وکیل‌الملک دوم در سال 12۴۹ هجری شمسی به پایان رسیده است.

در ابتدای حیات خود با عنایت به مرکزیت کرمان در مسیر جاده ادویه که از هند به سمت مرزهای شمال و غرب کشور ادامه داشته به مرکز خرید و فروش ادویه تبدیل می‌شود و تا مدت‌ها به عنوان اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین مرکز ادویه شناخته شده است. در دوره‌های بعدی به تناسب تقاضا ابتدا محل فروش منسوجات سپس در دوره‌های اخیر لوازم خانگی بوده است. با رونق گرفتن خیابان‌های تازه احداث اطراف بازار و میدان‌های جدید کم‌کم بعد از انقلاب به انبار‌های بازار تغییر عملکرد پیدا کرده و پس از آن در سال 1375 به تملک سازمان میراث فرهنگی کشور در می‌آید ولی با وجود تلاش‌های متعدد صورت گرفته متاسفانه تا سال ۱۳۹۶ که از طریق صندوق‌ احیا به سرمایه‌گذار خصوصی (شرکت سمگا) داده می‌شود، عملا اقدام اساسی برای مرمت آن انجام نمی‌شوند و بنا روز‌به‌روز در حال تخریب بیشتر قرار می‌گیرد. طرح مرمت این بنا با رویکرد تبدیل به هتل اقامتی از طرف سرمایه‌گذار به شرکت مهندسان مشاور عمارت خورشید محول شد و مرمت جامع مجموعه در دستور کار قرار گرفت.
این پروژه که قرارداد آن از طریق پروژه‌های صندوق احیاء میراث فرهنگی با شرکت سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی و گردشگری ایران (سمگا) منعقد شده بود، در تاریخ 1396 به مهندسان مشاور عمارت خورشید ارجاع شد. کاروانسرای وکیل به جرات جزو معدود بناهایی در کشور است که در مسیر مرمت اصولی با گذر از مراحل طراحی، به ترتیب برداشت‌های وضع موجود به صورت سه‌بعدی و فتوگرامتری برد کوتاه که پس از آسیب شناسی و طراحی مرمت با رویکرد جدی به مرمت سازه‌ای که برای تبدیل شدن به اقامتگاه لازم بود و سپس موضوع تاسیسات مکانیکی و الکتریکی که با توجه به سطح هتلی مجموعه به صورت کاملا مدرن و با بهره‌گیری از سیستم‌های بی‌ام‌اس طراحی و اجرا گردید.

طرح مرمت مجموعه در نهایت منجر به ایجاد ۵۷ واحد اقامتی با ظرفیت ۱۴۴ تخت و رستورانی با امکان ورودی مستقل از بازار، صبحانه‌خوری اختصاصی، کافی‌شاپ و حدود 2000 متر‌مربع فضای باز تفرجی گردید. در این مسیر استحکام‌بخشی سازه‌ی بنا از مرحله‌ی تزریق خاک زیر پی بنا با گروت جهت رساندن ظرفیت باربری خاک زیر بستر به حد مطلوب شروع و با مرمت کالبدی دیوار‌ها، تزریق ملات پایه‌ی گچی طراحی شده در دیوارها برای بالا بردن مقاومت ملات‌های فرسوده و سپس اجرای مش‌های ژئوگرید روی عناصر باربر عمودی و افقی (دیوار‌ها و سقف‌های گنبدی) به صورت دو ‌طرفه و شات کردن گچ طراحی شده مقاوم در برابر آب و دیر‌گیر با مقاومت بسیار بالا به نهایت رسید.

در ادامه تزیینات منحصربه‌فرد بنا که آسیب شناسی جدی در مورد آنها انجام گرفته بود شروع به مرمت گردید و در حین آن تاسیسات مکانیکی با ایجاد موتورخانه‌ی مرکزی در بخش تخریب شده حیاط سمت شمال‌شرقی که با پایبندی به فرم تاریخی در این بخش با توجه به مستندات به دست آمده طراحی شده بود احداث شد و کانال‌های انرژی با عملکرد دوگانه‌ی کاهش رطوبت در بنا و مسیر عبور کل تاسیسات مکانیکی و الکتریکی بنا و ارتباطات شبکه با بهره‌گیری از فیبر‌نوری و در حد آخرین دستاورد‌های موجود صورت گرفت و نهایتا برج بادگیر و برج ساعت بنا مورد مرمت قرار گرفت و ساعت مخصوص برج طراحی، ساخته و نصب شد.
هم اکنون با تکمیل کل عملیات مرمت این بنا مسیر بهره‌برداری از آن فراهم شده و در شهریور‌ماه ۱۴۰۱ شروع به مسافرگیری کرده است و یکی دیگر ازرویا‌های ما در مسیرحفظ و نگهداری از میراث ارزشمند ایران به حقیقت پیوسته است.