Search
Close this search box.
Search
پوشش زنانه و مردانۀ عصر ناصری در نگاره‌های هزارویک شب صنیع‌الملک

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

  • آمنه مافی تبار
  • دکتری پژوهش هنر، گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکدۀ هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

باغ نظر (ماهنامه)

دوره 18، شماره 105
اسفند 1400
صفحه 122-111

بیان مسئله: در سال‌های اولیة حکمرانی ناصرالدین‌شاه قاجار، منسوجات مورد استفاده در پوشش زنانه و مردانه با نقوش متنوع آراسته می‌شده است. نگاره‌پردازی‌های نسخة هزارویک‌شب صنیع‌الملک، به‌دلیل تعلّق به این بازة تاریخی و واقع‌نماییِ زندگی مردم، محل مناسبی برای پژوهش در این موضوع محسوب می‌شود؛ بنابراین پرسش این است: با نظر به نگاره‌پردازی‌های هزارویک شب صنیع‌الملک، کدام طرح‌ها و نقوش در منسوجاتِ کاربردی در پوشش زنانه و مردانة عصر ناصری رواج داشته‌اند؟ و فرضیه این است که در این روزگار، همچون ادوار پیشین، نقش‌اندازی بر بستر لباس جلوه‌های متنوعی داشته و تفاوت‌های جنسیتی، تا اندازه‌ای، در گزینش پارچه جهت دوخت پوشاک تعیین‌کننده بوده است.
هدف پژوهش: هدف از انجام این پژوهش آن است که با مطالعة نگاره‌های نسخة قاجاری هزارویک شب صنیع‌الملک، انواع طرح و نقش پارچه در اوان دورة ناصری باز شناخته و مقایسه شوند.
روش پژوهش: مطالعه به شیوة توصیفی-تحلیلی و نمونه‌گیری احتمالیِ طبقه‌بندی‌شدة بیست‌وچهار نگاره از
هزارویک شب صنیع‌الملک انجام شده است.
نتیجهگیری: یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در مورد پوشش زنانه منسوجات طرح‌دار با نقوش گیاهی در اندرونی به کار می‌رفت؛ در مقابل، استفاده از انواع ساده در فضای بیرونی مرسوم بود. در خصوص پوشش مردانه، اولویت با منسوجات ساده بود، فقط پارچه‌های ترمه (منقوش به بته‌جقه) در دوخت قبا مورد استفاده قرار می‌گرفت و بهره‌گیری محدود از دیگر انواع طرح‌دار به تزئینات لباس خلاصه می‌شد.

نویسنده [English]

  • Ameneh Mafitabar
Assistant Professor, Faculty of Applied Arts, University of Art, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Problem statement: In the early years of Naser al-Din Shah Qajar’s reign, textiles used for women’s and men’s clothing were embellished with various motifs. Created in the same historical period, Sani ol-Molk’s anachronistic illustrations for One Thousand and One Nights are a good source for research on the era’s clothing, as they realistically depict how Persians lived at the time. The present study attempts to answer the following question: “Based on Sani ol-Molk’s One Thousand and One Nights illustrations, what designs and motifs were prevalent in textiles used for women’s and men’s clothing in the Naserian era?” The assumption is that in this era, just as in the previous periods, there were different clothes patterning styles and gender had some influence on the choice of fabrics for clothing.
Research objective: The study aimed to explore early-Naserian-era fabric designs and motifs by examining the illustrations of the Qajar version of One Thousand and One Nights.
Research method: In this descriptive and analytical research, 24 book illustrations, selected through probability sampling, were examined.
Conclusion: Findings show that for women, textiles patterned with floral motifs were used for clothing that was worn in andaruni (the private, women-only quarter in traditional Persian houses; similar to the harem), and plain textiles for those worn out in biruni (outside both the andaruni and the house); for men, plain textiles were preferred, Termeh fabrics (patterned with Botteh Jegheh/ Paisley’s) were only used for Qaba’s, and the use of other patterned fabrics was limited to embellishments.

اباذری، مانا و طیبی، حبیب‌الله. (1396). مطالعة تطبیقی پوشاک بانوان قاجار قبل و بعد از سفر ناصرالدین‌شاه به فرنگ (مطالعة موردی: لباس سنتی و لباس تجدد بانوان). پژوهش هنر، 7(13)، 15-30.
اربابی، بیژن. (1387). ارزیابی شیوه‌های طبقه‌بندی نقش و طرح فرش ایران. گلجام، 4(11)، 57-74.
استون، پیتر اف. (1391). فرهنگنامة فرش شرق (ترجمة بیژن اربابی). تهران: جمال هنر.
الوند، احمد. (1363). صنعت نساجی ایران از دیرباز تا امروز. تهران: دانشکدة صنعتی پلی‌تکنیک.
انجمن بین‌المللی زنان در ایران. (1352). نگار زن. تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران.
بصام، جلال‌الدین. (1392). فرهنگ فرش دستباف. تهران: بنیاد دانشنامه‌نگاری ایران.
پاکباز، رویین. (1383). دایرةالمعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
پاکباز، رویین. (1385). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. تهران: زرین و سیمین.
پولاک، یاکوب ادوراد. (1368). ایران و ایرانیان (ترجمة کیکاووس جهانداری). تهران: خوارزمی.
تام‌سن، منصور. (1389). طراحی نقوش سنتی. تهران: سهامی خاص.
حصوری، علی. (1385). مبانی طراحی سنتی در ایران. تهران: چشمه.
ذکاء، یحیی. (1336). لباس زنان ایران از سدة سیزدهم هجری تا امروز. تهران: ادارة موزه‌ها و فرهنگ عامه.
ذکاء، یحیی. (1382). زندگی و آثار استاد صنیع‌الملک. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
روح‌فر، زهره. (1391). هنر پارچه‌بافی در دورة قاجار. تهران: آرمان‌شهر.
زارع‌زاده، فهیمه؛ شاد قزوینی، پریسا و حسینی، مریم. (1388). مقایسة تطبیقی سیمای زن در داستان‌های هزارویک شب و نگاره‌های صنیع‌الملک نقاش. زن در فرهنگ و هنر، 1(2)، 7-32.
ژوله، تورج. (1381). پژوهشی در فرش ایران. تهران: یساولی.
ستاری، جلال. (1368). افسون شهرزاد: پژوهشی در هزار افسان. تهران: توس.
شهشهانی، سهیلا. (1396). پوشاک دورة قاجار. تهران: فرهنگسرای میردشتی.
طالب‌پور، فریده. (1386). تاریخ پارچه و نساجی در ایران. تهران: الزهراء و مرکب سپید.
غیبی، مهرآسا. (1385). هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند.
فربود، فریناز. (1388). بررسی تأثیرات و پیامدهای انقلاب صنعتی اروپا بر هنر صنعت نساجی ایران در دورة قاجار (رسالة دکتری پژوهش هنر). دانشکدة هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
مافی‌تبار، آمنه و کاتب، فاطمه. (1397). بازیابی طرح و نقش پارچه‌های عصر فتحعلی‌شاه قاجار با استفاده از پیکرنگاری درباری. پژوهش هنر، 8(15)، 87-106.
مبینی، مهتاب و اسدی، اعظم. (1396). سیری در مد و لباس دورة قاجار. تهران: الزهراء و مرکب سپید.
متین، پیمان. (1383). پوشاک ایرانیان. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
مونسی سرخه، مریم. (1396). پوشاک ایرانیان در عصر قاجار (چگونگی و چرایی). تهران: الزهراء و مرکب سپید.

صاحب امتیاز:  پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
مدیر مسئول:  دکتر سید امیر منصوری
سردبیر:  دکتر احمد پوراحمد
دوره انتشار:  ماهنامه
شاپا چاپی:  1735-9635
شاپا الکترونیکی:  2251-7197


جامعه معماران ایران
نوع متریال
انتخاب
نوع متریال
نوع پروژه
انتخاب
نوع پروژه

ساختمان مسکونی پنجره خانه | شرکت مهندسین مشاور فراطرح شرق

ساختمان مسکونی پنجره خانه | شرکت مهندسین مشاور فراطرح شرق موقعیت: ایران، مشهد معمار: افشین خسرویان مساحت: ۶۶۵ مترمربع تیم طراحی: مهناز دولت آبادی مدیر پروژه: غزاله داوری طراحی داخلی: مهسا صداقت گرافیست: رضا محتشمی، فرشید بشکار طراحی سازه: هومن موحد اول عکس: استودیو نیمکت سال: ۱۳۹۸ هشدار! تمامی اطلاعات

ادامه مطلب »
ویلا ی پدری جامعه معماران ایران

ویلا ی پدری | مسعود فرجیان

ویلا ی پدری ، مسعود فرجیان موقعیت: ایران، البرز، روستای آجین دوجین معمار مسئول: مسعود فرجيان تیم طراحی: حسین محمودی، نازنین ساعدی طراحی و دکوراسیون داخلی: مسعود فرجيان، نازنین ساعدی کارفرما: مصطفی فرجيان مساحت زمین: 4700 متر مربع مساحت زیربنا: 460 متر مربع عکس: رضا صوفی اتمام پروژه: 1396 هشدار! تمامی اطلاعات پروژه و توضیحات،

ادامه مطلب »
ساختمان اداری ونک استودیو زیما جامعه معماران ایران

ساختمان اداری ونک ، استودیو زیما

ساختمان اداری ونک ، استودیو زیماموقعیت: ایران، تهرانمعمار مسئول: علیرضا جوانمردتیم طراحی: سمیرا عابدی، آناهیتا وکیلیگراافیک: الهه ترابیکارفرما: حسین ارژنگ، سعید رضویمدیر اجرایی پروژه: نیما قباچی مساحت زیربنا: ۳۲۱۴ مترمربععکس: علیرضا راسخاتمام پروژه: ۱۳۹۸ هشدار! تمامی اطلاعات پروژه و توضیحات، از زبان طراح محترم پروژه و تمام حقوق مادی و معنوی

ادامه مطلب »

کافه رستوران مسیر سبز | طه عبودی

طراحی داخلی کافه رستوران مسیر سبز | طه عبودی موقعیت: ایران، تهران معمار: طه عبودی نقشه های فاز دو: طه عبودی مساحت زیربنا: ۴۳ مترمربع طراحی و دکوراسیون داخلی: طه عبودی سال: ۱۳۹۸ عکس: پویا حامدی مشاور گرافیک: کسری خسرویان، شادی حاجیان هشدار! تمامی اطلاعات پروژه و توضیحات، از زبان

ادامه مطلب »
مهرداد ایروانیان جامعه معماران ایران ایزوآرک

مهرداد ایروانیان

مهرداد ایروانیان بی شک از تاثیر گذارترین معماران حال حاضر ایران می‌باشد. وی که متولد 1366 در شهر شیراز می‌باشد، به دلیل برخی مشکلات تنفسی در دوران کودکی و نوجوانی مجبور به تحصیل در منزل شد و این امر سبب گشت تا وی در شانزده سالگی مدرک دیپلم خود را اخذ نماید.
پس از آن ایروانیان برای تحصیل در رشته هایی چون مهندسی مکانیک و طراحی صنعتی عازم ایالات متحده آمریکا شد و چندی پس از ورود به امریکا به صورتی اتفاقی در بک کنسرت موسیقی با چند دانشجوی معماری آشنا شد و پس از صحبت کردن با آنها متوجه شد که رشته‌ی مورد نظر او که سال‌ها به دنبال آن میگشته، معماری بوده است. این اتفاق باعث میشود تا مهرداد ایروانیان جهت پذیرش در رشته ی معماری دانشگاه یو اس ال اقدام نماید.

ادامه مطلب »

آپارتمان همسایه پارک | آتلیه مکعب سفید

آپارتمان همسایه پارک | آتلیه مکعب سفیدموقعیت: ایران، ماکومعماران: شبنم خلیل پور، رضا اسد زادهمساحت: ۹۰۰ متر مربعسال: ۱۳۹۷عکس: فرشید نصر آبادی هشدار! تمامی اطلاعات پروژه و توضیحات، از زبان طراح محترم پروژه و تمام حقوق مادی و معنوی طرح متعلق به ایشان می باشد. این پروژه شامل معماری ساختمان

ادامه مطلب »

همکاری گرامی!
با تشکر از ارسال اطلاعات، به استحضار می‌رساند پس از بررسی فرم ارسالی، در صورت نزدیک بودن معیارهای طرفین، با شما تماس خواهیم گرفت. با آرزوی موفقیت و حضورتان در کنار ما.